Lewin Kłodzki (Homole)

Zamek Homole, gmina Lewin Kłodzki

fot. lipiec 1999

Zamek Homole zwany też błędnie zamkiem Lewińskim leży w połowie drogi pomiędzy Dusznikami i Lewinem. Z powodu charakterystycznego kształtu góry przypominającego gomółkę sera – po Czesku homolka – nazwany został Gomoła lub też Homole.

Z racji swego położenia – wzgórze o wysokości 733 m npm - panował nad jedną z dróg handlowych z Pragi do Wrocławia, zwaną później „polską drogą”. Dlatego też na przełomie X i XI wieku założono tu podobną do Lewińskiej strażnicę strzegącą przejazdu przez przełęcz. Początkowo budynki strażnicy były drewniane, a strażnica miała załogę okresowo zmienianą. Dopiero kiedy właścicielem terenu stała się pod koniec XIII wieku pochodząca z Łużyc rodzina Panwitz (Panowicze) zamek wchodzi w okres swojej świetności. Panwitzowie rozpoczęli budowę kamiennego zamku z wolnostojącą cylindryczną wieżą o wysokości ok. 30 m i murami o trzymetrowej grubości. Cały kompleks zamku otoczono murami obwodowymi. Pierwszym wymienionym w dokumentach właścicielem zamku zwanego ówczas Landfriede był Tyszko Panwitz. W piśmie tym, datowanym na 1366 rok opisany jest stan „Państewka Homolskiego”. Do właścicieli zamku Landfriede należą miasta Duszniki i Lewin oraz 21 okolicznych wiosek.

Jak wielu feudałów w tym okresie, również rodzina Panwitzów stawiała się ponad prawem. Członkowie tej rodziny nie gardzili rozbojem i grabieżą. W latach 1387-1388 toczyli spór z mieszczanami Kłodzka, związany z pobieraniem zbyt wysokich opłat celnych. Spór zakończył się podpisaniem formalnego układu. W 1410 roku Panwitzowie schwytali w Lewinie księcia brzesko-legnickiego – Ludwika II. Książę wypuszczony został dopiero po złożeniu wysokiego okupu zapłaconego przez radę miejską Brzegu.

Lata późniejsze także nie zmieniają charakteru władców Homoli, chociaż zmieniają się ich nazwiska. Kolejno panują tam rody von Janowitz i von Lazan. Około 1424 roku włodarzem zostaje Mikołaj Trczka – zwolennik Zygmunta Luksemburczyka. W okresie tym przez nasze tereny przetaczają się fale wojny Husyckiej. W roku 1428 wzięty głodem zamek upada i poddaje się wodzowi husytów – Piotrowi Polakowi. Ale już w 1432 roku zmieniwszy poglądy i religię powraca na zamek Mikółaj Trczka – tym razem jako husycki hejtman. Potem komendantem zostaje inny husyta – Jan Kolda. W 1445 po klęsce Koldy Państwo Homolskie staje się własnością Hynka Krusyny, który również lubił wyprawiać się na karawany kupieckie. Po śmierci Hynka – w roku 1454 zamek przejmuje jego syn Wilhelm. Ten sprzedaje zamek wraz z przyległymi terenami Jerzemu z Podiebradów.

W 1477 roku po włączeniu państewka homolskiego do Hrabstwa Kłodzkiego zamek przejmuje pochodzący z Górnycj Łużyc rycerz Hildebrand Kaufnung. Ostatni z tej rodziny – również Hildebrand – zajmuje się również rozbojem. Schwytany w 1534 roku zostaje wywieziony do Wiednia i tam stracony. W następnych latach zamek często zmienia właścicieli. Ostatecznie w 1594 roku zamek i należące do niego miejscowości stają się własnością cesarską.

Zamek pustoszeje i powoli zamienia się w ruinę. Na terenie Homola w latach 1810 i 1965 prowadzono prace archeologiczne – ale znaleziono jedynie fragmenty ceramiki. Do dzisiaj zachował się jedynie niewielki fragment kamiennej wieży.

Opracowanie Witolda Kiszy na podstawie książki „Rycerze – Rabusie ze Śląska i Łużyc” Roberta Primke i Macieja Szczerepy.